Skład i wartość pokarmowa
Zawartość białka, tłuszczu i energii
Zawartość białka ogólnego w śrucie jest stabilna i wynosi około 36-38% (360-380 g/kg) suchej masy.
Zawartość tłuszczu w śrucie wynosi 2-4% (20-40 g/kg) suchej masy.
Zawartość energii metabolicznej dla drobiu w śrucie rzepakowej wynosi około 8,5-9,0 MJ/kg, natomiast dla świń 11,0-12,0 MJ/kg.
Zawartość włókna surowego, głównie celulozy w paszach rzepakowych wynosi: w śrucie 11-14% (110-140 g/kg), a w makuchu rzepakowym 9-12% (90-120 g/kg) suchej masy.
Makuch rzepakowy powstaje w wyniku tłoczenia oleju z nasion rzepaku prasami o różnej wielkości i sile zgniotu, dlatego ma posiada zróżnicowaną zawartość oleju. Olej jest składnikiem energetycznym pasz rzepakowych, stąd zawartość energii metabolicznej w makuchu rzepakowym jest wyższa niż w śrucie, natomiast zawartość białka jest niższa. Zawartość białka w makuchu ściśle wiąże się z zawartością tłuszczu i waha się w przedziale od 30 do 34% (300-340 g/kg). Zawartość energii metabolicznej dla drobiu w makuchu wynosi 11,0-14,0 MJ/kg i zwiększa się wraz z zawartością tłuszczu surowego.
Tabela 1. Składniki pokarmowe i wartość energetyczna pasz rzepakowych dla zwierząt monogastrycznych.
| Składnik | Śruta poekstrakcyjna rzepakowa | Makuch rzepakowy |
|---|---|---|
| Białko, g/kg | 360 - 380 | 300 – 340* |
| Tłuszcz, g/kg | 20 - 40 | 90 – 130* |
| Włókno, g/kg | 110 - 140 | 90 - 120 |
| Popiół, g/kg | 70 - 85 | 50 - 60 |
| Energia brutto, MJ/kg s.m. | 18 - 20 | 20 – 25* |
| Energia metaboliczna, MJ/kg s.m. | ||
| - drób | 8,5 – 9,0 | 11,0 – 14,0 |
| - świnie | 11,0 – 12,0 | 14,0 – 17,0 |
Źródło: Pastuszewska i in.(1992)
* wg danych Krajowego Laboratorium Pasz, Instytutu Zootechniki-PIB w Lublinie
Tabela 2. Wartość pokarmowa poekstrakcyjnej śruty i makuchu rzepakowego dla przeżuwaczy (w 1 kg)
| Wyszczególnienie | Śruta poekstrakcyjna rzepakowa |
Makuch rzepakowy |
|---|---|---|
| Energia metaboliczna, MJ/kg s.m. | 10 - 11 | 13 |
| Jednostka Paszowa Produkcji Mleka (JPM) | 0,95 | 1,06 |
| Jednostka Paszowa Produkcji Żywca (JPZ) | 0,89 | 1,05 |
| BTJP (g) | 97 | 86 |
| Rozkład żwaczowy po 24 godz. (%) | 74 - 77 | 72 - 75 |
| BTJN (g) | 244 | 195 |
| BTJE (g) | 144 | 162 |
Źródło: Strzetelski J. (2009)
25-28% białka ogólnego zawartego w paszach rzepakowych przepływa w postaci peptydów i aminokwasów do jelit, co jest wartością wysoką w porównaniu do ziarna zbóż i pasz objętościowych jak zielonki, kiszonki czy siano. Pozostała część, 72-77% ulega rozkładowi bakteryjnemu w żwaczu do amoniaku. Amoniak jest substratem azotowym do wzrostu białka mikrobiologicznego i syntezy przez mikroorganizmy aminokwasów.
Pasze rzepakowe należą do pasz krajowych o wysokiej zawartość białka i umiarkowanej rozkładalności białka
w żwaczu.
Zawartość aminokwasów i strawność jelitowa białka
Pasze rzepakowe zawierają znaczne ilości cennych dla zwierząt aminokwasów siarkowych, w tym metioniny
i cystyny. W zakresie tych dwóch aminokwasów pasze rzepakowe dorównują lub przewyższają śrutę sojową powszechnie stosowaną w żywieniu zwierząt monogastrycznych (tab. 3).
Śruta rzepakowa ze względu na wyższą zawartość białka, zawiera więcej aminokwasów niż makuch rzepakowy.
Tabela 3. Skład aminokwasowy pasz rzepakowych, śruty sojowej i słonecznikowej.
| Śruta rzepakowa poekstrakcyjna |
Makuch rzepakowy |
Śruta sojowa poekstrakcyjna |
Śruta słonecznikowa poekstrakcyjna |
|
|---|---|---|---|---|
| Sucha masa, g/kg | 880 | 930 | 880 | 880 |
| Metionina | 8,0 | 6,1 | 6,3 | 7,3 |
| Metionina + cystyna | 17,1 | 13,0 | 13,1 | 12,9 |
| Lizyna | 20,6 | 15,6 | 27,7 | 11,9 |
| Arginina | 23,6 | 17,9 | 33,0 | 27,1 |
| Tyrozyna | 9,9 | 7,5 | 16,4 | 8,6 |
Źródło: Normy Żywienia Drobiu.
Makuch zawiera mniej białka ogólnego niż śruta rzepakowa, w tym aminokwasów niezbędnych: lizyny, treoniny
i tryptofanu. Jest natomiast bogatym źródłem aminokwasu siarkowego metioniny. Metionina jest pierwszym aminokwasem występującym w paszach w niedoborze, którego brakuje w dietach dla drobiu. Lizyna jest natomiast pierwszym aminokwasem limitującym w dietach dla świń. Poziom lizyny przyswajalnej w paszach rzepakowych może ulegać znacznemu obniżeniu w wyniku zbyt długiego działania na nasiona rzepaku lub zbóż temperaturą.
Przyjmuje się, że jelitowa strawność białka pasz rzepakowych w żywieniu drobiu wynosi około 78-81%,
a w żywieniu rosnących świń około 72-76%. Strawność białka śruty sojowej wynosi odpowiednio 87% i 89%. Strawność jelitowa białka dla 17 najważniejszych w żywieniu drobiu aminokwasów śruty poekstrakcyjnej rzepakowej badana na rosnących kurczętach wynosiła 78-80%, a białka makuchu rzepakowego 81-82% (Szczurek, 2009). Wyższa strawność białka pasz rzepakowych u świń związana jest z dłuższym przewodem pokarmowym i tym samym z dłuższym czasem hydrolizy enzymatycznej i wchłaniania aminokwasów oraz cząsteczek peptydów. Większa strawność jelitowa śruty sojowej jest wynikiem niższej zawartości włókna.
Tabela 4. Rozkład żwaczowy i strawność jelitowa pasz rzepakowych.
| Rozkład białka w żwaczu po 16 godz. (%) |
Strawność jelitowa białka nierozłożonego w żwaczu (%) | |
|---|---|---|
| Nasiona rzepaku, rozdrobnione | 90,3 | 62,7 |
| Makuch rzepakowy | 70,0 | 76,0 |
| Śruta rzepakowa poekstrakcyjna | 69,4 | 78,3 |
| Śruta sojowa poekstrakcyjna | 61,1 | 90,0 |
Źródło: Podkówka i Podkówka, (2004)
Opracowano na podstawie książki „Pasze rzepakowe w żywieniu zwierząt”
prof. dr hab. Franciszek Brzóska, doc. dr hab. Ewa Hanczakowska, prof. dr hab. Jerzy Koreleski, prof. dr hab. Juliusz Strzetelski
doc. dr hab. Sylwester Świątkiewicz ,Instytut Zootechniki PIB w Balicach
tom III „Teraz rzepak, Teraz olej”
